Home - Onderwerpen - Vitaal water

Sprekers NVLV themadag 6 oktober - Joan Reijs

Gaan ecologie en economie hand in hand?
Joan Reijs, LEI, onderdeel van Wageningen UR

Mijn loopbaan
In 2000 begon ik mijn loopbaan als onderzoeker bij WUR met een promotie onderzoek naar de mogelijkheden om via het aanpassen van de voeding van melkkoeien stikstofverliezen te beperken. In dit onderzoek werd ik onder andere begeleid door Jaap van Bruchem, het middelpunt van vandaag. Een belangrijk deel van dit onderzoek deed ik bij een aantal melkveehouders van de Friese milieucoöperaties VEL & VANLA. Deze bedrijven pasten structuurrijke en eiwitarme rantsoenen toe om de stikstofverliezen te beperken. In 2007 ben ik gepromoveerd. Mijn proefschrift is te downloaden via de link rechts op deze pagina.



Het schrijven van een proefschrift: je moet eerst heel wat shit verzetten voordat je kan schitteren

Inmiddels ben ik bij het LEI, onderdeel van de WUR een van de projectleiders van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM). Samen met partner RIVM brengen we voor de overheid in beeld wat de effecten zijn van de veranderingen in de mestwetgeving op de bedrijfsvoering op een steekproef van Nederlandse landbouwbedrijven. In dit project hebben we de beschikking over een grote set van gegevens van melkveebedrijven in Nederland. Meer informatie over dit meetnet is te vinden op www.lmm.wur.nl.

Tevens run ik samen met mijn familie een melkveebedrijf in Bergharen, Gelderland.

Mijn idee
Mijn verhaal gaat in wezen over beslissingen nemen. Als mens neem je in feite bij elke handeling een beslissing: bij elke hap die je eet; elke letter die je typt; elk telefoontje dat je wel of niet opneemt. Het merendeel van de handelingen doe je op basis van routine. Slechts over een klein deel denk je na. Over het algemeen is onze omgeving gestructureerd en weten we ons vrij gemakkelijk een weg te banen door onze dagelijkse routine. En de wat grotere beslissingen in ons leven proberen we in goede banen te leiden via loopbaanplanning, gezinsplanning etc. De momenten waarop we als mens in ons huidig leven werkelijk iets afwegen zijn eigenlijk best schaars. Daarbij komt dat we lang niet altijd zelf de consequenties ervaren van onze beslissingen. We hoeven vaak geen afweging te maken. Bewust of onbewust, we wentelen veel van de negatieve consequenties van ons handelen af op andere mensen, andere bedrijven, andere landen, andere generaties.

Als boer, melkveehouder, ondernemer (je bent het allemaal, het is maar net waar je de nadruk op legt) is je situatie vaak toch wat anders, wat complexer. Ten eerste laat je omgeving zich minder makkelijk controleren. Je bent afhankelijk van natuurlijke processen (van de weersomstandigheden, het karakter van je dieren, de eigenschappen van de grond etc) en de interacties daartussen. Ten tweede ervaar je als zelfstandig ondernemer heel direct de consequenties van je handelingen. Bijna alle taken liggen op jouw bordje. Vroeg of laat ben je altijd zelf de dupe van verkeerde beslissingen. Er valt gewoon veel minder af te wentelen.

Als je over het boerenerf loopt, en ik spreek uit ervaring, sta je elke dag, bijna elk moment voor een beslissing die consequenties heeft voor het resultaat van je bedrijf. Koeien wel of niet de wei in vandaag? Een koe wel of niet behandelen? Die laatste schep voer wel of niet inladen? Iets nieuw kopen of toch maar repareren? En morgen kan het weer anders zijn vanwege een onverwachte ontwikkeling. Al deze beslissingen, zowel de goede als de foute, tellen op tot het uiteindelijke resultaat. Enerzijds is dat de charme van het vak maar als je er teveel over gaat nadenken dan duizelt het je soms.

Het wezen van het boer / ondernemer zijn, is steeds de juiste beslissing nemen. Zorgen dat er samenhang ontstaat, dat je het risico beperkt, dat het mes aan twee kanten snijdt. Elke dag, elk moment weer. Je moet het in de vingers hebben. Omdat het te complex en tijdrovend is om al deze beslissingen te rationaliseren, helpt het om bij het nemen ervan een bepaalde strategie te ontwikkelen.

Mijn vraag
Gaan ecologie en economie hand in hand? Oftewel: gaan goede milieuprestaties samen met goede economisch prestaties? Is er inderdaad sprake zijn van een win-win situatie (zoals Jaap zo graag placht te zeggen) als we de kwaliteit van het milieu proberen te verbeteren?

Mijn (bijdrage aan het) antwoord
Enerzijds is het antwoord op de vraag heel simpel: Ja, milieu en economie gaan inderdaad hand in hand. Wanneer je in de grote bak met gegevens over Nederlandse melkveebedrijven duikt die we binnen het LMM ter beschikking hebben, vind je inderdaad een positief verband tussen economische kengetallen en milieukundige kengetallen. Gemiddeld genomen scoren de bedrijven die lage nutriëntenoverschotten realiseren ook beter op de economische kengetallen. Mijn idee daarbij is dat dit de betere managers zijn; de bedrijven die het in de vingers hebben; waar de goede beslissingen opstapelen en niet de verkeerde. Zij zijn in staat om met minder kunstmest en krachtvoer dezelfde of een hogere opbrengst aan voer en melk te realiseren dan andere bedrijven. Tijdens mijn presentatie zal ik deze analyse verder toelichten.

Anderzijds is het antwoord complex. Tijdens mijn promotie onderzoek heb ik een aantal bedrijven van de Friese milieucoöperaties VEL & VANLA intensief gevolgd. De strategie van structuurrijk en eiwitarm voeren die in dit project werd gepromoot was geen onverdeeld succes. Dit bleek duidelijk toen ik de bedrijven indeelde op het verloop van de voerkosten. Op de bedrijven waar de voerkosten daalden of stabiliseerden, werd wel milieuwinst geboekt. De groep bedrijven waar de voerkosten stegen, realiseerde geen milieuwinst. Het is dus geen kwestie van het simpel doorvoeren van een standaard pakket aan maatregelen. Het gaat erom dat het hele bedrijf wordt ingericht naar die strategie. Alles moet consequent dezelfde richting op wijzen. Dit kan alleen als de boer / ondernemer er volledig achter staat en het volledig in de vingers heeft.

Het is voor mij een uitdaging om dit verhaal verder uit te bouwen en uit te dragen.