Home - Onderwerpen - Gezonde bodems

... meer over gezonde bodems

Rol van de bodem
We vragen veel van de bodem en tegelijk verwoesten we hem sneller dan ooit. De vruchtbare bovenlaag van de aarde is de bestaansbasis voor de mens, want hieruit komt zijn voedsel voort. Bodems zijn levende systemen die de belangrijke functie hebben uit zonne-energie via fotosynthese organische koolstofverbindingen voort te brengen, in een vorm die mensen en dieren kunnen eten (suikers en aminozuren). Bodems vormen als het ware de mond van de aarde: om gezond te blijven nemen zij liefst aan het oppervlak voedsel op om de bodemorganismen te voeden zodat die hun functies kunnen vervullen.

Het gekke is dat de mens heeft verleerd goed te zorgen voor deze levenschenkende basis. Door de opkomst van kunstmest is het mogelijk geworden uit alle bodems, zelfs kunstbodems (substraat) zoals die in de tuinbouw worden toegepast, een grote opbrengst te halen. Het bodemleven verarmt echter door de toepassing van kunstmest en de bodem degradeert als systeem. Doordat de wortels de opgeloste zouten uit de kunstmest MOETEN opnemen om water te bemachtigen, ontstaan er tekorten aan sporenelementen en wordt de hoeveelheid overgebleven humus daarop aangesproken. Deze humus is de basis waarin het complex van micro-organismen, bodembeestjes en bioactieve stoffen ervoor zorgt dat allerlei benodigde voedingsstoffen beschikbaar komen voor opname door de plantenwortels.

Hoe is het met onze bodems
'De geschiedenis van elk volk', president Roosevelt zei het ooit, 'wordt uiteindelijk bepaald door de zorg die het aan zijn bodem besteedt'. In de Nederlandse landbouwgronden worden, naast veel kunstmest, enorm veel meststoffen geïnjecteerd uit de koeienstallen. Onze koeien krijgen naast kuilgras veel krachtvoer, gemaakt van soja en mais. De voedingstoffen die hierin zitten worden door de gemiddelde Nederlandse koe maar voor 5-30% benut; de rest komt via haar mest op het land. Die mest komt veelal in vloeibare, diarree-achtige vorm naar buiten, omdat door het krachtvoer de magen van de koe niet goed meer kunnen werken en het voer te snel passeert. De mest plus de urine worden in de winter gemengd opgeslagen zonder zuurstof. Deze zg. drijfmest gaat daardoor rotten, waarbij gifstoffen vrijkomen. In Nederland is het verplicht deze mest in de bodem te injecteren, om de ammoniakemissies naar de lucht tegen te gaan. Hierdoor komt het echter op hele geconcentreerde wijze en zonder zuurstof in de bodem, en komen nog meer giftige stoffen vrij.

De Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu (VBBM), spant zich samen met Stichting Natuur en Milieu, al jaren in om bovengronds aanwenden van mest erkend te krijgen. Op dit moment heeft het ministerie van Economische Zaken (EZ) een uitzonderingsregeling voor bovengronds mest uitrijden toegestaan voor zegge en schrijve 1 jaar, en onderworpen aan allerlei voorwaarden. Dit terwijl de SP-motie van Van Gerwen sprak over 5 jaar en unaniem door de Tweede Kamer was gesteund. Op haar website doet de VBBM steeds verslag van het verloop van deze regeling (vbbm-kringloopboeren.nl).

Gezond beheerde bodems
Het Netwerk voor Vitale Landbouw en Voeding is opgericht om de boeren met kringlooplandbouw op hun bedrijf, meer bekendheid te geven. Zij passen een kringloop van voedingsstoffen toe die bijna gesloten is. Dat betekent dat er van buiten het bedrijf weinig hoeft te worden aangevuld. Als de dieren meer ruwvoer krijgen en hun melkgift niet wordt opgejaagd, produceren zij vastere poep omdat de voedingsstoffen door de magen van de koe veel beter opgenomen worden. Wanneer deze mest bovengronds op de bodem wordt gebracht en daar op natuurlijke wijze kan verteren, worden sneller eiwitten gevormd en kunnen minder ongewenste stikstofverbindingen ontstaan zoals ammoniak of nitraat. Daardoor wordt het bodemleven rijker en stijgt het humusgehalte van de bodem weer. De bodem kan daardoor niet alleen meer verschillende organische voedingsstoffen afgeven aan gras en planten, maar ook fungeren als een spons die meer water vasthoudt tegen droogte en reinigend werkt op het bodem- en slootwater. Zo wordt de bodem langzaam aan weer vruchtbaarder. Het terugbrengen van de humushoeveelheid neemt een paar jaar in beslag.

Boeren die deze zogenaamde kringlooplandbouw toepassen hebben nog geen keurmerk dat de kwaliteit van hun producten zichtbaar maakt voor de consument. Binnen het Netwerk Vitale Landbouw en Voeding (NVLV) zijn deze boeren te vinden onder de leden van het Platform kringlooplandbouw (voorheen PMOV).

Ook in de biologisch-dynamische landbouw speelt goed bodembeheer een grote rol. Hierdoor is voedsel met Demeter-keurmerk mogelijk rijker aan mineralen, maar dat staat niet vast zolang er geen voedsel op moderne wijze wordt geanalyseerd.

Boeken over gezond bodembeheer
- Erhard Hennig, Geheimen van een vruchtbare bodem
- Teruo Higa, Effectieve microorganismen voor een duurzame landbouw en gezond milieu (zie www.agriton.nl)
- Roelf Havinga, Bodemvoedselweb

Middelen voor verbeterde bodemvruchtbaarheid
- www.carboholland.nl
- www.agriton.nl

Adviseurs in bodemverbetering
- www.ecosys.nl,
- www.hortinova.nl analyse op basis van chroma, chemische analyse en bodemvoedselweb.

Compostleveranciers
- Van Iersel Compost, hoogwaardige compost voor kweek en teelt, www.vanierselcompost.nl
- W. van den Hengel &zn, wvdhengel@planet.nl

Wat u zelf kunt doen
Iedereen die een stukje grond beheert kan een bijdrage leveren aan de algehele neergang in bodemvruchtbaarheid die over de hele wereld plaatsvindt. Het doel is humusopbouw in plaats van -afbouw. Toenemende bodemvruchtbaarheid staat gelijk aan verbeterde voedingskwaliteit. Een gebrek in de bodem zet zich voort in de plant en vervolgens in het dier wat zich hiermee voedt. Bij grasland is het belangrijk te streven naar diversiteit van grassoorten en structuurrijke soorten.
Voor een reparatiebemesting brengt u drie jaar achtereen organische meststoffen op, zoals zeeschelpenkalk, kleimineralen en gesteentemeel (lava). Genoemde hoeveelheden fluctueren naar gelang grondsoort, uitgangspunt en doelstellingen. Daarna is alleen organische mest / compost al naar gelang belasting / opname genoeg.
Bij het zelf composteren kunnen de meststoffen in de compost verwerkt worden, dit scheelt over het land rijden en verbeterd het composteringsproces.
Het is af te raden om kunstmest of drijfmest te gebruiken omdat dit de humus opbouw verstoord. Door de rottingsprocessen en residuen van medicijnen en ontsmettingsmiddelen wordt het bodemleven zwaar verstoord. Het is mogelijk met EM-producten de drijfmest zo te behandelen dat er fermentatie in plaats van rotting ontstaat.