Home

Natuurlijke bodemvruchtbaarheid en gezondheid

Even ter inleiding: het verhogen van de natuurlijke bodemvruchtbaarheid heeft alles te maken met humus en niets met het geven van kunstmest: eerder het tegendeel.

Veel organische stof (in een gezonde bodem) is onderdeel van een proces waarin plantaardige en dierlijke resten continu worden omgezet door bodemorganismen van allerlei maten en soorten. Het materiaal passeert vaak meerdere keren het maag-darmkanaal van allerlei bodemdiertjes voordat het uiteindelijk een stabiele(re) vorm aanneemt: humus. Voldoende humus kan zich dus alleen maar ontwikkelen onder condities die gunstig zijn voor het bodemleven; kunstmest verslechtert die condities hooguit, door verzuring. Humus is de natuurlijke 'uitvalsbasis' voor het bodemleven en maakt deel uit van het klei-humuscomplex van bio-organische verbindingen en kleimineralen in de bodem.
Humusvorming is dus in hoge mate afhankelijk van voldoende en divers bodemleven en onmisbaar bij de opbouw van een buffer van organische macromoleculen (humaten) die grote hoeveelheden nutriënten en water kunnen vasthouden, zeker wanneer sprake is van de eerder genoemde complex-vorming met kleideeltjes. (zie hierna).

Het bodemleven is de tandwielkast van de organische koolstofkringloop.
Het smeermiddel dat daarbij hoort is humus.

Na de fase waarin plantresten en mest worden afgebroken komt de opbouwfase. Dit is een aparte tak van sport, die door specifieke bacteriën en schimmels wordt beoefend. Het onderscheid tussen afbraak- en opbouwfase (ze vinden naast elkaar plaats in de bodem) is heel belangrijk voor een goed begrip van de manier waarop natuurlijke bodem-vruchtbaarheid zich ontwikkelt. In de opbouwfase stellen specifieke organismen rondom de plantenwortels (in de rhizosfeer) in ruil voor suikers en aminozuren uit de haarwortels van de plant uiteindelijk de organische voedingsstoffen samen die voor de plant zo belangrijk zijn om zijn gezondheid, weerbaarheid en vooral zijn reproductieve vermogen te handhaven. ]

Zonder een buffer van humus wordt de 'assemblage' van organische voedingsstoffen ontregeld en raakt de plant steeds meer afhankelijk van de zouten die op dat moment in opgeloste vorm in het bodemvocht aanwezig zijn. Op die zoutconcentraties kan de plant echter geen invloed uitoefenen; de plant moet ze op de koop toe nemen om aan water te komen. Naarmate de onderlinge verhoudingen en de opneembaarheid van de aanwezige sporenelementen minder zijn afgestemd op de behoeftes van de plant, veroorzaakt de zoutensamenstelling van het bodemvocht stress en gevoeligheid voor ziekten en plagen. Daar was kunstmest-uitvinder Justus von Liebig in 1865 ook al vrij snel achter, maar toen was de kunstmest-geest al uit de fles en wilde de kunstmest-industrie niet meer naar hem luisteren.
Pas als de plant in samenwerking met het bodemleven weer allerlei organische verbindingen kan opnemen, kan hij zijn genetisch potentieel volledig tot uitdrukking (expressie) brengen en wordt hij weer een bron van volwaardig voedsel. Dat wordt bij de teelt van planten onder kunstmatige omstandigheden wel eens vergeten en ook nog nauwelijks onderzocht, omdat het mogelijk onwelkome feiten zou kunnen opleveren.

Veel antwoorden op vragen over onze gezondheid zijn dus te vinden in de bodem

Gezond voedsel vraagt om levende landbouwgrond waarop weer vitale gewassen kunnen worden geproduceerd. Waarom vitaal? Lees hier waarom de vitaliteit van gewassen belangrijk is voor gezond voedsel. En met gezond voedsel bedoelen we eigenlijk vooral volwaardig voedsel, dat niet alleen kale koolhydraten bevat, maar ook alle andere noodzakelijke componenten die de natuur er met behulp van zonlicht in heeft gestopt. Die extra componenten*) zitten er niet voor niets in (zie boven) en de plant kan ze niet zonder hulp aanmaken: het bodemleven speelt daarin een sleutelrol. Het bodemleven in de rhizosfeer (wortelzone) is de buddy van de plant. Zonder bodemleven loopt de aanvoer en juiste dosering van nutriënten gevaar, en zonder een goede verzorging van het bodemleven gaat het dus een keertje mis. Weliswaar niet van de ene op de andere dag, want een bodem is niet zomaar 'leeg' (arme zandgronden daargelaten). Maar op termijn is het verschijnsel ook op rijkere gronden duidelijk waarneembaar. Veel boeren merken dat al, maar willen het vaak nog niet voor zichzelf toegeven. Veel consumenten merken het ook al, maar weten niet dat veel welvaartsziekten beginnen met het ontbreken van -soms heel complexe- organische verbindingen, die niet meer in de bodem aanwezig zijn of niet meer beschikbaar zijn voor opname door plant, dier of mens. Dat wordt veroorzaakt door te hoge productieniveaus en teveel kunstmest en bestrijdingsmiddelen, die een kunstmatig gebrek aan sporenelementen veroorzaken en gezamenlijk het leven in de bodem verwoesten. Ook de voedingsmiddelenindustrie doet nog een duit in het zakje, door bij de verwerking belangrijke voedingsstoffen te 'verliezen'. Tenslotte loopt de consument zelf nog voedingsstoffen mis, als hij kiest voor veel bewerkt voedsel of verkeerde bereidingsmethoden, zoals kookwater weggooien. Het eindresultaat wordt zichtbaar in de gezondheid en vooral de vruchtbaarheid van mens (en dier), die afnemen van generatie op generatie.