Gunstige condities voor humusvorming. Hoe bereiken we die?
Bodemleven en sporenelementen zijn sleutelfactoren voor de humusvorming
Humus is de verzamelnaam voor een ratjetoe aan bio-organische tussenproducten (van plant en dier) die op weg zijn om verder afgebroken te worden. Het
bodemleven speelt bij de humusvorming een heel voorname rol, als verwerker van organische materialen en doorgeefluik voor samengestelde
organische voedingsstoffen. Die worden aan de plant geleverd in ruil voor suikers en aminozuren. Zonder bodemleven geen humus en andersom. Humus fungeert daarbij als spaarpot (buffer) van organische verbindingen die door het bodemleven in een constante kringloop worden gevormd en afgebroken. Planten profiteren daarvan mee door een deel van de suikers en aminozuren die zij met hun fotosynthese produceren uit te ruilen tegen de organische voedingsstoffen afkomstig van het bodemleven. De plant gebruikt die organische voedingsstoffen om zijn weerstand op te bouwen tegen ziekten en plagen. De verbindingen die de plant op deze manier samenstelt, noemt men de secundaire stofwisselingsproducten of
secundaire metabolieten. Het is een grote groep van natuurlijke geur-, kleur- en smaakstoffen, afweerstoffen en enzymen. Het zijn met name deze stoffen die de plant zijn waarde geven als (volwaardig) voedsel voor mens en dier.
De plant vormt in de biologische kringloop de belangrijkste bovengrondse schakel, want de fotosynthese van suikers en aminozuren in het blad is de motor van de hele organische koolstofkringloop. Met zijn wortels heeft de plant echter ook een heel directe verbinding met het bodemleven, om een gedeelte van die suikers en aminozuren in te ruilen tegen waardevolle organische bouwstenen die het bodemleven aanvoert. Het bodemleven is dus niet de motor, maar wel de beheerder en overbrenger (tandwielkast) van de fotosynthese-energie die in de bodem wordt gebruikt om zo ongeveer alle levensprocessen aan te drijven die zich in de doorwortelde bodemlagen afspelen.
Humus vormt daarbij -in figuurlijke zin- het smeermiddel.
Het
aerobe*) bodemleven dat bepalend is voor de ontwikkeling van de natuurlijke bodemvruchtbaarheid gedijt in een luchtige, poreuze bodem en streeft naar een neutrale zuurgraad (pH) van rond de 7. Dit type bodemleven is zeer gevoelig voor verzurende invloeden, zoals kunstmest en rottingsprocessen die vooral ontstaan door zuurstoftekort als gevolg van compactie en/of drijfmestinjectie. Humusvorming kan daarom ook het beste onder luchtige omstandigheden plaatsvinden, want humus en bodemleven zijn twee handen op één buik.
Een andere factor die het bodemleven soms zwaar verstoort is de aanwezigheid van slecht afbrekende
bestrijdingsmiddelen die zich in toenemende mate ophopen in de bodem als we daar niets aan doen. Om het gewenste bodemleven te stimuleren is het dus belangrijk het gebruik van pesticiden zo snel mogelijk terug te dringen.
**) Dat kan door planten hun weerstand terug te geven, en zo zijn we weer terug bij de
secundaire metabolieten, die zonder medewerking van het bodemleven niet gevormd kunnen worden.
*) aeroob: wil zeggen zuurstofminnend
**) Tal van bestrijdingsmiddelen komen maar voor een klein gedeelte op hun doelgroep terecht en vernietigen heel wat meer dan dat. Het middel is dus erger dan de kwaal.
