De (organische) kringlooplandbouw drijft op de conditie van het klei/humuscomplex

Organische kringlooplandbouw brengt zo snel en compleet mogelijk de organische producten terug op de bodem waar zij vandaan kwamen. Dit is een lange termijninvestering, niet alleen voor het onderhouden van de natuurlijke bodemvruchtbaarheid voor het volgend jaar, maar ook voor volgende generaties. De organische retourproducten die terugkeren op het land worden door het zuurstofminnend (aeroob) bodemleven afgebroken en deels verwerkt voor gebruik door het volgende gewas. De rest wordt opgeslagen als humus in het klei/humuscomplex, dat naast organische nutriënten ook heel veel mineralen, water en lijmstoffen kan vasthouden, dankzij zijn colloïdale eigenschappen. Het helpt ook balans te brengen in het pakket organische verbindingen dat de plant via het bodemleven krijgt aangeboden. De tekorten die ontstaan door het opeten van de geoogste producten moeten uiteraard worden aangevuld, met natuurlijke voedingsstoffen voor het bodemleven en met voldoende aandacht voor de spoorelementen.

Met kringlooplandbouw KAN men dus op duurzame wijze weerbare gewassen telen, die door hun hoge (organische) nutriëntendichtheid het fundament vormen voor
een landbouw die onafhankelijk is van bestrijdingsmiddelen en zorgt voor
volwaardig voedsel, met een compleet nutriëntenpakket, zonder residuen.

Met kringlooplandbouw KAN men ook enorme hoeveelheden CO₂ vastleggen. Voor dat alles moet het bodemleven echter wel weer op orde zijn, wat vaak even tijd kost op gronden waar humus en bodemleven zijn uitgeput door traditioneel/industriële cultivatiemethoden en bestrijdingsmiddelengebruik die het bodemleven schaden.

Waarom de grote nadruk op het bodemleven? Het is de weg naar volwaardig voedsel

Op zichzelf geeft de term 'kringlooplandbouw' nog geen garantie op volwaardig voedsel: het vereist een aanvullende definitie waarin wordt aangegeven op welk niveau de kringloop dient te worden gesloten om volwaardig voedsel te kunnen produceren: namelijk op organisch niveau. Dit houdt in dat het bodemleven in samenwerking met de plantenwortels bepaalt hoe ver het retourmateriaal wordt afgebroken voordat de 'brokstukken' (peptiden) weer geschikt zijn voor opname door de plant. Het is dus van levensbelang dat het bodemleven voldoende actief wordt in de omgeving (rhizosfeer) van de haarwortels. En dat hangt weer af van de mate waarin het materiaal waarmee men de kringloop voedt, geschikt is voor afbraak door bodemorganismen. Pas bij voldoende bodemleven stijgt de hoeveelheid organische nutriënten die met het gewas worden uitgewisseld zodanig dat het gewas als basis kan gaan dienen voor de productie van volwaardig voedsel. Dan pas komt er ook een kringloop 'op stoom' die wel een onderbreking in de materiaalaanvoer kan hebben omdat humus, naast een structurerende, ook een vliegwielfunctie heeft. Waar het om gaat is dat er over de jaren heen een liefst toenemende, stroom van hoogwaardige, natuurlijke, organische materialen OP het land terugkomt, in een dosis die door het lokale bodemleven goed verteerd kan worden voor een optimale omzetting naar eiwitrijke producten. Daarom is de C/N-verhouding van het retourmateriaal (hoeveel koolstof C er is ten opzichte van de stikstof N) van groot belang, evenals de beschikbaarheid van spoorelementen. De Oost-Aziaten hebben ons het kunstje 4000 jaar lang voorgedaan!

Basisvoorwaarde voor volwaardig voedsel op ons bord is dus
het sluiten van een zuurstofrijke, organische koolstofkringloop voor planten;

werken met schone, organische reststoffen met voldoende sporenelementen,
want zo functioneert het bodemleven op zijn best en kan de plant optimaal worden voorzien van de juiste organische nutriënten. Het zorgt ook voor onderhoud van de bodem(infra)structuur, door koolstof vast te leggen in het klei/humuscomplex. In organische kringlooplandbouw figureren dus vier belangrijke spelers:

zuurstofvoorziening,

het bodemleven,

het klei/humuscomplex en

de kringloopboer die deze combinatie (=het bodemvoedselweb) faciliteert

Oogstverliezen dienen te worden aangevuld met de natuurlijke organische reststoffen met de juiste C/N-verhouding (zie boven), waarbij supplementen zoals steenmeel en Keltisch zeezout kunnen dienen als aanvulling van de spoorelementen die de bodem in de loop van vaak eeuwen is kwijtgeraakt. Voor het bodemleven zijn spoorelementen zeer belangrijk, als co-factor om enzymen te kunnen maken. In het retourmateriaal dat OP het land wordt gebracht mogen dus ook geen inferieure resten zitten, bv. digestaat uit vergisters met toxinen uit industriële processen, residuen van bestrijdingsmiddelen, reststoffen met (resistente) antibiotica of materialen met serieuze tekorten aan spoorelementen. Het gebruik van kunstmest (opgeloste zouten) zadelt de bodem op met verzuring en pleegt roofbouw op het klei/humuscomplex. Naarmate minder zouten colloïdaal aan de koolstofketens van het complex kunnen worden gebonden spoelen zij immers sneller uit naar het grondwater, of ontsnappen als een gas naar de atmosfeer.

Het bodemleven en het klei/humuscomplex vormen samen het bodemvoedselweb

Het bodemvoedselweb speelt dus de sleutelrol in een goed functionerende organische koolstofkringloop. Het bodemleven moet daarvoor tot ontwikkeling (kunnen) komen, maar mag niet worden overvoerd. Daarom is te veel materiaal tegelijk op het land brengen, zeker in het begin, niet goed. En veel materiaal de bodem inwerken (drijfmest!) al helemaal niet, want dat veroorzaakt zuurstofgebrek in de bodem, met veel te weinig aeroob bodemleven als resultaat.
In ruil voor suikers en aminozuren uit de haarwortels wil dit bodemleven in de rhizosfeer (rond de wortels) nauw samenwerken met de plant, voor het beschikbaar maken van alle organische nutriënten die bij het telen van weerbare gewassen nodig zijn om de hoge nutriëntdichtheid te behalen die bij de productie van volwaardig voedsel onontbeerlijk is. Met het oog hierop houdt de kringloopboer nauwlettend zicht op de lokale ecologische parameters die de conditie van het bodemvoedselweb bepalen, zoals mulch (bodembedekking), diversiteit in groenbemesters, bodemvocht-/ zuurstofgehalte en de C/N-verhouding in veevoer, mest en plantaardige mulches.