Home - Onderwerpen - Gentechgewassen - HR-gewassen

Herbicide-resistente (HR) gewassen

De werking van glyfosaat: chelator én uiteindelijk biocide,
vanwege de blokkerende werking op sommige enzymatische processen.
cheleren betekent inkapselen
Glyfosaat legt sporenelementen vast in de bodem en het gewas, doordat het zich heel gemakkelijk bindt aan (tweewaardige) metalen. Door deze eigenschap zijn gewassen niet meer in staat natuurlijke beschermingsstoffen tegen ziekten aan te maken. Dit heeft ook zo zijn gevolgen voor de kwaliteit van het voedsel, voor dier en mens. Het bodemleven kan de bouwstenen voor die beschermende stoffen namelijk niet meer aanleveren zonder een minimale hoeveelheid van die (essentiële) sporenelementen tot zijn beschikking te hebben.

Een biocide is een stof die levende organismen doodt.
Glyfosaat blokkeert een aantal enzymatische processen, door EPSP stil te leggen. Daardoor kan een aantal essentiële eiwitten niet meer gevormd worden en gaat de plant uiteindelijk dood. Na gebruik op bodem en gewas wordt glyfosaat snel opgenomen door de plant en gebonden door de bodem en blijft dus nog gedurende lange tijd aanwezig. Het krijgt zo alle gelegenheid ook zijn destructieve invloed op het bodemleven uit te oefenen. Want steeds wanneer er kunstmest wordt gestrooid, komt er een gedeelte van het door de bodem gebonden glyfosaat weer vrij, wanneer de fosfaten uit de kunstmest de plaats van het glyfosaat op de bodemdeeltjes innemen. Het vrijgekomen glyfosaat blijft daardoor niet alleen over langere perioden in sloot- en rivierwater opduiken, maar wordt zelfs in de urine van mens en dier aangetroffen. Leuk detail is dat de inname van kleine hoeveelheden glyfosaat (3 ppm=mg/kg) al voldoende is om geboorteafwijkingen, hersenaandoeningen en leukemie te veroorzaken.

Gentech en glyfosaat
Roundup Ready gewassen vormen de belangrijkste groep van herbicide-resistente (HR)-gewassen, met name in de VS en de Latijns-Amerikaanse landen. Zij zijn bestand gemaakt tegen een breed werkend herbicide met glyfosaat als werkzame stof en Roundup als bekendste merknaam. Roundup Ready gewassen zijn ontwikkeld door Monsanto om de afzet van het eigen bestrijdingsmiddel Roundup te kunnen blijven vergroten, ook na het aflopen van het patent op Roundup. Er zijn echter wel meer lijnen te noemen, ontwikkeld door andere bedrijven. Voorbeeld: het Liberty-herbicide van Bayer, en de bijpassende Liberty Link gewassen.

Deze industriële vorm van herbiciden-landbouw maakt het mogelijk gewassen in zeer grote monoculturen arbeidsextensief te verbouwen, en wordt natuurlijk enthousiast gepromoot door de zaadleveranciers, omdat zij de bijpassende herbiciden toevallig ook verkopen en die natuurlijk graag voor u van de plank halen.

Zowel in de VS als in Zuid-Amerika zijn grote gebieden ontstaan waar louter ggg's zoals mais en sojabonen op deze wijze worden verbouwd. Tot dusverre is de teelt van ggg's in de EU beperkt gebleven, maar het gebruik van glyfosaat-formuleringen als breed werkend herbicide is al wel reeds wijd verbreid onder boeren, tuinders en particulieren. Zelfs zozeer, dat de glyfosaat-belasting van het Maaswater al jaren rond de drinkwaternorm schommelt, evenals het niveau van AMPA, een afbraakproduct van glyfosaat.

Er kleven vele nadelen aan het gebruik van gg-gewassen en glyfosaat-herbiciden, zowel individueel als in combinatie met elkaar. Op 25 en 26 oktober 2011 organiseerde het NVLV op diverse plekken in het land lezingen door prof. dr. Don M. Huber, emeritus hoogleraar plantenziektenkunde aan de Purdue universiteit in de Verenigde Staten (zie link rechts op deze pagina). In de lezingen deed prof. Huber verslag van de effecten van glyfosaat op bodem, gewas en voedselproducten, en uitte zijn bezorgdheid over nieuwe ziekten ontdekt in ggg's behandeld met glyfosaat, en in de dieren die daarmee worden gevoed.

Glyfosaat en ggg's in relatie tot milieu / gezondheid
Naar aanleiding van de lezingen van Don Huber werd veel informatie bij elkaar gebracht, die wij middels deze pagina beschikbaar maken. De informatie is gegroepeerd naar deelonderwerp en zal regelmatig met actueel nieuws worden aangevuld.

- Een uitgebreide bespreking van Don Huber over de effecten van glyfosaat op o.a. plantengroei en bodemorganismen is hier te downloaden.

- Een wetenschappelijk artikel (in het Duits) van bioloog Martha Mertens over de bijwerkingen van glyfosaat op het bodemleven en de bodemvruchtbaarheid is hier te downloaden.

- “Forty years with glyphosate.” Hoofdstuk 14 uit het boek "Herbicides - Properties, Synthesis and Control of Weeds" (2012). Een grondige wetenschappelijke samenvatting over de werking en milieu-effecten van glyfosaat.

- Reeds in de jaren '80/90 wisten industrie en toezichthouders van de EU dat Roundup geboorte-afwijkingen veroorzaakt – maar werd nagelaten dat openbaar te maken. Dit is de conclusie van het rapport “Roundup and birth defects - Is the public being kept in the dark?” van Earth Open Source, dat in juni 2011 uitkwam. Zie dit bericht op de Nederlandse gentech.nl website. Het rapport van Earth Open Source is hier als pdf te downloaden.

- Onlangs verscheen ook een Engelse vertaling van het verslag van een medische conferentie die in september 2010 werd gehouden in Argentinië. Aanleiding voor deze conferentie was de sterke toename gedurende de afgelopen 10 jaar van geboorteafwijkingen, onvruchtbaarheid, miskramen en kankergevallen in dorpen en steden die grenzen aan gebieden waar veelvuldig met glyfosaat (en andere bestrijdingsmiddelen) wordt gespoten. De toename van de gezondheidsproblemen valt precies samen met de grootschalige introductie van GM soja in Argentinië (nu 19 miljoen hectare, 50% van het landbouwareaal) in combinatie met gebruik van glyfosaat (200 miljoen liter per jaar). Het Engelstalige verslag is te downloaden via deze pagina.

- Actueel: Recent Frans onderzoek van de CRIIGEN onderzoeksgroep van Prof. Séralini van de Universiteit van Caen heeft aangetoond dat ratten gevoerd met GM maïs of blootgesteld aan lage (toegestane!) doses van glyfosaat in hun drinkwater gedurende hun volledige levensduur (2 jaar), een veel hogere mortaliteit vertonen dan controle ratten. Het sterftecijfer was 2 tot 3 keer zo hoog als bij de controle ratten.

Het CRIIGEN onderzoek wilde de effecten bestuderen van glyfosaat, het actieve bestanddeel uit Roundup, op de gezondheid van de consument (in dit geval ratten). Het bleek dat 0,1 ppm, part per million, of 0,1 gram glyfosaat per 1.000 kg mais voldoende is om het hormoonsysteem te ontregelen, 2 ppm resulteerde in vruchtbaarheidsproblemen. Ter referentie: de toegelaten glyfosaatbelasting in genetisch en niet genetisch gemodificeerde gewassen is 20 ppm.

Tot verbazing van de CRIIGEN groep bleek dat de genetische modificering van de gewassen ook een sterk nadelige uitwerking had op de gezondheid van de ratten (los van het effect van glyfosaat). Deze effecten werden echter pas duidelijk na 4 tot 14 maanden eten van de gentech mais. Hiermee toonden ze aan dat de standaard 90 dagen voederproef (veel) te kort is. Dit is in lijn met wat onderzoeker Pusztai in 1999 al zei. Het heeft geen zin om genetisch gemodificeerde gewassen kortdurend te testen op reeds volwassen dieren, het is voor hen niet giftig genoeg. Pusztai deed onderzoek op net gespeende ratten, na 6 weken vertoonden die al grote ontwikkelingsstoornissen in hersenen, lever, ingewanden e.d.

Het onderzoek toont aan dat de huidige Europese regulering en toelating van glyfosaat herbiciden en het gebruik van genetisch gemodificeerde voedselgewassen, sterk onder de maat is. Voor deze toelating zijn destijds slechts zeer kortdurende voedingsproeven (3 maanden) met volwassen ratten gebruikt.

Een (engelstalige) video over het Franse onderzoek van de CRIIGEN onderzoeksgroep van Prof. Séralini van de Universiteit van Caen is hier te bekijken. De volledige publicatie is hier te lezen.

Een genuanceerde bespreking van de onderzoeksresultaten en de daaropvolgende kritieken is hier te vinden.

- Eerder onderzoek van de onderzoeksgroep van Prof. Séralini van de Universiteit van Caen toonde al aan dat Bt toxines (insecticide toxines geproduceerd door veel genetisch gemodificeerde gewassen) wel degelijk toxisch zijn voor menselijke celculturen, hoewel ze eigenlijk alleen schadelijk zouden moeten zijn voor insecten. Ook werd in dit onderzoek aangetoond dat Roundup zelfs in zeer lage doses (57 ppm) dodelijk is voor menselijke celculturen.

Ook toonden de onderzoeksgroep in 2011 in een eerdere samenvattende analyse van diverse onderzoeken al aan dat een dieet van GM mais en sojabonen aantoonbaar toxiciteit oplevert voor de lever en nieren van muizen en ratten, en dat de gangbare risico-analyses voor GM voer methodologisch sterk onder de maat zijn.

- In dit artikel beschrijft Dr. Mae Wan Ho van het Institute for Science and Society (ISIS) hoe kleine RNA moleculen in genetisch gemodificeerd voedsel kunnen worden opgenomen in het lichaam en daar ongewenste effecten kunnen veroorzaken.

- Het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) heeft voor Nederland een toelating verleend voor Roundup Force, een nieuwe variant van het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup op basis van glyfosaat. Het bestrijdingsmiddel mag worden ingezet in de openbare ruimte (onder vangrails, rondom verkeersborden etc.), in de bosbouw (bestrijding van vogelkers), maar ook voor vele verschillende toepassingen in de land- en tuinbouw. Zie voor een compleet overzicht dit persbericht van het Ctgb (pagina 2).
De toelating van Roundup Force is opvallend gezien de mededeling van staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu dat hij glyfosaat op termijn wil bannen uit de openbare ruimte. In september 2011 werd namelijk een motie (motie-Grashoff) in de tweede kamer aangenomen om zo snel mogelijk glyfosaat voor 'niet-commerciële doeleinden' (gebruik door particulieren en gemeenten) te verbieden. Dat Roundup Force desondanks toch een toelating heeft gekregen voor gebruik in de openbare ruimte heeft ermee te maken dat het Ctgb gehouden is aan de nu geldende regelgeving. Zolang het Ctgb geen aanvullende instructies krijgt ten aanzien van de uitvoering van de motie-Grashoff, is de huidige wet- en regelgeving leidend (Bron: Tuin & Landschap).
Update: eind maart 2012 is het nog steeds angstwekkend stil rondom het aankomende verbod betreffende niet-commercieel gebruik van Roundup in Nederland. Consumentenprogramma Kassa besteedde op 31 maart uitgebreid aandacht aan het onderwerp. Op deze pagina is de aflevering nog terug te zien, alsmede diverse relevante links over de problematiek rondom het gebruik van Roundup.

Verdere rapporten over glyfosaat en gezondheid:
- Roundup and birth defects researcher presents findings to German government - Recent bericht over wetenschappelijk onderzoek uit Argentinië m.b.t. relatie glyfosaat en geboorteafwijkingen.
- Het bovengenoemde wetenschappelijke artikel uit Argentinië van Carrasco et al. (2010)
- Herbiciden tolerantie en gentechgewassen - Nederlandse samenvatting van het Greenpeace rapport 'Herbicide tolerance and GM crops' (2011)
- The Glyphosate threat: environmental issues (H. Julius, 2002) (Friends of the Earth)
- The Glyphosate threat: health issues (H. Julius, 2002) (Friends of the Earth)
- Inventory of observed unexpected environmental effects of genetically modified crops (van den Brink et al, 2010) (Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Wageningen UR)

Nieuwe ziekten in GM gewassen
Begin 2011 heeft Dr. Huber een brief geschreven naar de Amerikaanse Secretaris van Landbouw over een nieuw ontdekte ziekte, die alleen in GM maïs en GM soja voorkomt. De gewassen gaan hierdoor van de ene op de andere dag dood door verwelking, het effect lijkt op Verticillium. In deze zieke GM gewassen is een nieuw soort organisme aangetroffen, een schimmel ter grootte van een virus. Dit organisme is ook gevonden bij runderen en varkens met spontane abortus van kalveren en biggen. Het aantal spontane abortussen in de Amerikaanse veehouderij, waar diervoeders bijna geheel bestaan uit GM gewassen, neemt jaarlijks toe. Dr. Huber verzoekt in de brief ook dringend om de teelt van GM lucerne niet vrij te geven, omdat lucerne in de VS een van de laatste niet-GM gewassen voor diervoeding is.
Gerelateerde downloads:
- brief Don Huber aan US Secretary of Agriculture over nieuwe ziekten in GM gewassen
- nadere onderbouwing van bovenstaand artikel, op navraag van US Department of Agriculture
- artikel in het Agrarisch Dagblad van 11 maart 2011 over de nieuwe ziekte in GM gewassen (©2011 agd.media/ReedBusiness)

GM gewassen in de USA: herbicide resistentie, stijgende kosten
In de film 'Farmer to Farmer: The Truth About GM Crops' bezoekt de Engelse veeboer Michael Hart een groot aantal collega boeren in de USA die GM gewassen verbouwen. Door de toegenomen resistentie van onkruid tegen (glyfosaat) herbiciden moet er niet meer éénmaal maar vaak driemaal gespoten worden, met steeds agressievere herbiciden mixen. Bovendien stijgen de prijzen van de benodigdheden (GM zaden en herbiciden) constant. Een waarschuwing voor Europese boeren om zich niet op hetzelfde pad te begeven. De film is te bekijken op de website www.gmcropsfarmertofarmer.com. Een Nederlands ondertitelde versie is te zien op http://farmer2farmer.noblogs.org
Gerelateerde links:
- nieuwsbericht van de organisatie GM Freeze over de toenemende resistentie van onkruiden voor glyfosaat in de USA: www.gmfreeze.org/news-releases/169/
- recent artikel op MotherJones.com over de samenwerking van Dow en Monsanto om een nieuwe generatie GM gewassen en herbiciden op de markt te brengen, die het probleem van resistente onkruiden moet verhelpen. De nieuwe generatie gewassen hebben een gecombineerde resistentie tegen zowel Monsanto's Roundup als Dows 2,4-D herbiciden. De toepassing ervan zal waarschijnlijk tot een toename in het (gecombineerde) herbicidegebruik leiden.
- de "groene revolutie" gebaseerd op kunstmest en hoogproducerende (genetisch gemodificeerde) hybride zaden heeft veel Indiase boeren aan de rand van de afgrond gebracht. IFOAM bestuurslid en Eosta-directeur Volkert Engelsman bespreekt op zijn weblog de problematiek en de documentaire "Bitter seeds" die dit helder in beeld brengt. De film "Bitter seeds" is sinds kort eenvoudig op DVD te verkrijgen via webwinkels als Bol.com of Filmfreaks.nl.
- in een recent persbericht laat Michel Haring, hoogleraar plantfysiologie aan de Universiteit van Amsterdam, zich ook kritisch uit over de duurzaamheid van monocultures van genetisch gemodificeerde gewassen. Volgens hem kiezen de grote Nederlandse zaadbedrijven dan ook weer voor moderne zaadveredeling zonder genetische modificatie.
- Actueel: Greenpeace organiseert momenteel (begin november 2012) bijeenkomsten voor politici, journalisten en burgers om zich te informeren over de (potentiële) gevaren van een introductie van gentech gewassen in Europa. Op deze bijeenkomsten wordt de korte film Growing Doubt vertoond, die ook online te zien is. Ook wordt het rapport 'Glyphosate-tolerant crops in the EU' besproken, dat in opdracht van Greenpeace door een gerenommeerd landbouwkundige is geschreven. Deze analyse laat zien dat een introductie van gentech gewassen een fikse toename van het gebruik van (glyfosaat) herbiciden zal veroorzaken. Ook is er een groot risico op ontstaan van herbicide resistente onkruiden, (net zoals in de USA) en is het de vraag of de boeren er bedrijfeconomisch beter van zullen worden (net zoals in de USA). Een samenvatting van het rapport is hier te downloaden, het volledige rapport hier.

Op een van de eerste 'Growing Doubt' bijeenkomsten die werd georganiseerd in Denemarken kwamen ook een Deense varkenshouder en een Deense kippenhouder aan het woord, die onlangs waren overgeschakeld van genetisch gemodificeerd voeder naar niet-gemodificeerd voeder. Beide boeren rapporteerden een drastische vermindering van problemen met diarree en sterfte en een verbetering van de algehele gezondheid van de dieren. Deze voordelen wogen ruimschoots op tegen de hogere kosten van niet-gemodificeerd voeder. De beide presentaties zijn hier nog te bekijken.

Coexistentie
Een probleem met GM gewassen is dat de resistente genen overgedragen kunnen worden aan niet-GM gewassen. Dit is vooral een probleem voor biologische boeren, die hun producten dan niet meer als biologisch (gentechvrij) op de markt kunnen brengen. Als oplossing hiervoor wordt coexistentie (het naast elkaar voorkomen) met behulp van bufferzones als een optie voorgesteld. Uit de bovengenoemde film 'Farmer-to-farmer' blijkt al dat dit systeem van bufferzone's alleen op papier werkt en weinig met de realiteit van doen heeft.
Verontruste Duitse biologische imkers hebben recent middels een uitspraak van het Europees Gerechtshof een belangrijke overwinning binnengehaald: indien hun honing sporen van gentech bevat, dan kunnen zij de teler van de gentech gewassen aansprakelijk stellen voor de geleden schade (de honing kan dan namelijk niet meer als biologisch op de markt worden gebracht). Deze uitspraak geldt voor de gehele EU en alle gewassen. Lees hier het bericht van de Duitse imkervereniging die (met bijna 150.000 euro aan proceskosten!) deze belangrijke overwinning binnenhaalde.

Onafhankelijk onderzoek naar GM gewassen zeldzaam
Bijna al het onderzoek dat wordt verricht aan GM gewassen en de effecten daarvan op de gezondheid van plant, bodem, mens en dier, moet worden verricht in samenwerking met de biotechnologie bedrijven die de patenten op de GM gewassen beheren. Hierdoor is werkelijk onafhankelijk onderzoek zeldzaam en worden de keuze van de onderwerpen, de onderzoeksopzet en de presentatie van de uitkomsten altijd wel in meer of mindere mate (bewust of onbewust) beinvloed door de belangen van de gentech bedrijven. Zie dit recente artikel voor een duidelijke bespreking van dit effect. Ook dit artikel uit de NY Times (2009) laat zien hoe verontrustend de situatie is.

Actueel: Zie ook deze open brief / petitie op de website Independent Science News die geschreven werd door bezorgde wetenschappers naar aanleiding van de georganiseerde kritiek en tegenwerking die Prof. Séralini (CRIIGEN) te verduren kreeg na publicatie van zijn recente onderzoek.


Het alternatief: ecologische landbouw

Rapport "Agriculture at a crossroads"
Het onderzoek “Agriculture at a Crossroads” (Landbouw op een kruispunt), van april 2008, naar de toekomstmogelijkheden van landbouw om de wereldbevolking te voeden, o.a. gefinancierd door de Verenigde Naties en de FAO, toont aan dat ecologische landbouw de toekomst heeft. Voor een samenvatting zie: hier.

Farmings Systems Trial
Uit de “Farming Systems Trial”, een over 30 jaar uitgevoerd vergelijkend onderzoek tussen landbouwsystemen door het Rodale Institute, blijkt dat biologische landbouw duurzamer is en economisch beter rendeert dan gangbare landbouw. Voor meer informatie, zie hier.